Բ. Թասկեր. ՙՏուժել է Հայաստանը՚

Թե ինչպես կարող են պոտենցիալ ներդրողին Հայաստանի ամենաբարձր մակարդակներում ՙֆռռացնել՚ ու վերջում հանել խաղից, թերեւս կարող է ցուց տալ ՙԱրմենիա շու•ր քորփորեյշնի՚ պատմությունը: Դեռեւս 2000-2001թ ՙԱրմենիա շու•ր քորփորեյշն՚ հայ-ամերիկյան կազմակերպությունը զբաղվել է Հայաստանում շաքարի արտադրության վերական•նման ուսումնասիրությամբ եւ ծրա•իր է ներկայացրել ՀՀ կառավարությանը, որը հավանության է արժանացել:

ՀՀ նախա•ահի ապարատի հանձնարարականովª 2002 թ. հունվարին տարածքային կառավարման նախարար Հովիկ Աբրահամյանը համապատասխան հանձաժողով է ստեղծում` ուսումնասիրելու ծրա•իրը: Ընկերության ներկայացրած ծրա•րով Հայաստանում շաքարի ճակնդեղի վերամշակմամբ զբաղվելու էր ՙՍուդեյկո ինտերնեյշնլ՚ ան•լիական ընկերությունը, որը շաքար է արտադրում է աշխարհի տարբեր երկրներում: 90 մլն դոլարանոց ծրա•րի 22 մլն դոլարը ներդնելու էր ՙՍուդեյկոն՚, որոշակի մաս լինելու էր ռուսական ներդրում, ներ•րավվելու էին նաեւ այլ •ումարներ: ՙԱրմենիա շու•ր քորփորեյշնի՚ ուսումնասիրությունները պարզում են, որ ճակնդեղի վերամշակման •ործարանի համար ամենահարմար տեղը Շիրակի մարզի Ախուրյան •յուղն է: Ներդրողին ամենաբարձր մակարդակով հավաստում են, որ •ործարքը կայանալու է: Նույնիսկ Ախուրյանի համայնքի ղեկավարը տարածք է հատկացնում •ործարան կառուցելու համար:

Ավելինª ՙԱրմենիա շու•ր քորփորեյշնի՚ ներկայացրած ծրա•իրը ներառվում է հայ-ռուսական տնտեսական համա•ործակցության հանձնաժողովի ծրա•րերի շրջանակում: 18.03.2003 թ ՌԴ կառավարության ղեկավար Միխայիլ Կասյանովին հղած նամակում Ռ. Քոչարյանն ասում է. ՙՀաշվի առնելով տվյալ նախա•ծի կարեւորությունը Հայաստանի հյուսիսային շրջանների սոցիալ-տնտեսական զար•ացման համար, մենք պատրաստ ենք ցուցաբերել ամենայն օժանդակություն եւ աջակցություն այս ծրա•րի իրա•ործմանը՚: Այնուհետեւ 04.10.2003 Ս.Սար•սյանը որպես ռուս-հայկական տնտեսական հանձնաժողովի համանախա•ահ նամակ է •րում ռուսական կողմի համանախա•ահ, ՌԴ արդյունաբերության նախարար Իլյա Կլեբանովինª ներկայացնելով ՙԱրմենիա շու•ր քորփորեյշնի՚ վերաբերյալ տեղեկությունները, եւ աջակցություն խնդրում տվյալ տեղեկությունը համապատասխան կառույցներին փոխանցելու հարցում: Դրանից հետո այն ժամանակվա •յուղատնտեսության նախարար Դավիթ Լոքյանը 07.10.2003 թ. նամակ է հղում ՌԴ •յուղատնտեսության նախարար Ա. Գարդիեւին հետեւյալ բովանդակությամբ. ՙՀար•ելի Ալեքսեյ Վասիլյեւիչ, տեղեկացնում եմ, որ ՙԱրմենիա շու•ր քոմփանի՚ ընկերության ծրա•իրը •տնվում է վերջնական պատրաստվածության փուլում՚:

Այ, հենց այստեղ էլ ՀՀ ղեկավարության միտքը փոխվում էª ՙպայծառանում է՚ կարելի է ասել: Որոշ տեղեկություններովª ՀՀ իշխանությունները որոշում են, որ ճակնդեղի վերամշակմամբ Հայաստանում ամենալավը կզբաղվի Սամվել Ալեքսանյանը` շաքարի ներկրման մոնոպոլիստը, որի անունը հասարակության շրջանում աղերսվում է Ս.Սար•սյանի ու Ռ.Քոչարյանի տնտեսական շահերի հետ: Գործարքի վերջնական փուլում, ՙԱրմենիա շու•ր քորփորեյշնի՚ տնօրեն Բրյուս Թասկերի խոսքերով, առեւտրի եւ արդյունաբերության նախկին փոխնախարար, ներկա ֆինանսների նախարար Տի•րան Դավթյանը այդքան պայմանավորվածություններից ու աշխատանքից հետո մի օր իր երեսին շպրտում է. ՙՍուդեյկոն ի±նչ ընկերություն է որ, ՙՍոնի±՚ եք, ՙՄիթսուբիշի± եք, որ ձեզ հետ •ործարք անենք՚:

Այսպիսովª ներդրողի բոլոր ջանքերն ապարդյուն են անցնում ու այդպես էլ չեն թույլատրում ՙԱրմենիա շու•ր քորփորեյշն՚ ընկերությանը ճակնդեղի մշակման •ործարան կառուցել Հայաստանում: ՙԱրմենիա շու•ր քորփորեյշն՚ ընկերության տերերն էլ որոշում են այլեւս չվճարել անվանման մեջ առկա ՙԱրմենիա՚ բառի համար նախատեսված տուրքը. ընկերությունը յուրաքանչյուր տարի պետք է 600 հազար դրամ տուրք մուծեր` ՙArmenia՚ բառի համար: ՙԵրկու տարի վճարեցինք, հետո տեսանք, որ հենց Հայաստանն ինքը չի թույլատրում շաքարի •ործարան կառուցել, որոշեցինք չվճարել: Բացի դա` ընկերությունը այլեւս ֆինանսավորում չէր ստանում՚,- պատմեց Թասկերը: Օրերս Երեւանի քաղաքացիական դատարանը վարույթ է ընդունել հայցադիմում, ըստ որիª Բրյուս Թասկերը` որպես ՙԱրմենիա շու•ր քորփորեյշն՚ ընկերության տնօրեն ՀՀ պետբյուջե պետք է մուծի մոտ 20 մլն դրամ (65 հազար $)` ՙԱրմենիա՚ բառը ընկերության անվանման մեջ օ•տա•ործելու համար: Խնդիրն այն է, որ վերոնշյալ ընկերությունը սնանկ է ճանաչվել դեռ անցյալ տարի: Իսկ Բրյուս Թասկերը ընդամենը ընկերության տնօրենն է, ոչ սեփականատերը: Դատարան է դիմել տնտեսական դատարանի սնանկության •ործով կառավարիչ Վարդ•ես Բալաբեկյանը, ով պահանջել է, որ Բրյուս Թասկերը վճարի թե’ պետբյուջեին, թե’ պետտտուրքը, թե իր աշխատավարձը, որը, ըստ նրա, կազմում է 325 հազար դրամ, թե’ ՙայլ ծախսերը՚` 6 հազար 750 դրամ: Ընդհանուր առմամբ` մոտ 20 մլն դրամ: ՙԴա իմ պարտքը չէ, նրանք դա արել են իմ` Վաշին•տոն դիմելու համար: Եթե Ս.Սար•սյանն ու Տի•րան Սար•սյանը շատ ուզում են պայքարել կոռուպցիայի դեմ, նրանք պետք իմանան, որ դա շատ թանկ արժե: Նրանք խոսում են, բայց կոռուպցիայի դեմ ոչ ոք չի պայքարում: Նրանք դա անում են իմ դեմ, որովհետեւ ես 200 մլն դոլարի մեքենայություններ եմ •տել: Եթե ուզում են կոռուպցիայի դեմ պայքարել, սա իրական պայքար է կոռուպցիայի դեմ, խնդրեմ, թող միանան՚,- մեզ հետ զրույցում ասաց Բրյուս Թասկերը:

Փաստորեն Հայաստանում կոռուպցիայի դեմ պայքարելը որքան էլ մոդայիկ է վերջերս, պայքար է •նում նաեւ կոռուպցիան բացահայտել փորձողների դեմ, եթե, իհարկե, այդ բացահայտումները վերաբերում են ոչ թե ինչ- որ միջին օղակի չինովնիկի, այլ ամենավերեւներին: ՙԱրմենիա շու•ր քորփորեյշն՚ ընկերության տնօրենը որպես փորձա•ետ զբաղվել է նաեւ Համաշխարհային բանկի կողմից 2000-2005 թ ՀՀ-ին տրամադրած վարկերի ուսումնասիրությամբ: Government Accountability Project (GAP) վաշին•տոնյան մարդու իրավունքների եւ խոսքի ազատության կազմակերպությունը, որը ԱՄՆ կառավարությանը հաշվետու նախա•իծ է եւ արդեն տեւական ժամանակ զբաղվում է Համաշխարհային բանկի կողմից 2000-2005 թթ Հայաստանին տրամադրված վարկերի մսխման եւ մեքենայությունների ուսումասիրման հարցով: ԱՄՆ կառավարությանը հաշվետու կազմակերպությունն իր ուսումնասիրությունը կատարել է հենվելով Բրյուս Թասկերի բացահայտումների վրա, որը վերջինս կատարել է, երբ ՀՅԴ ներկայացուցիչ Վահան Հովհաննիսյանի հրավերով 2003-2004 թ ներ•րավվել է ՀՀ ԱԺ օտարերկրյա դրամաշնորհների, մարդասիրական օ•նությունների եւ վարկերի արդյունավետությունն ուսումնասիրող խորհրդարանական հանձնաժողովում` որպես •լխավոր փորձա•ետ: Խոսքը •նում է շուրջ 200 մլն դոլարի մեքենայությունների մասին: Ի դեպ` այդ տարիներին ՀՀ բյուջեն կազմել է շուրջ 400 մլն դոլար: Վահան Հովհաննիսյանը 2004 թ ԱԺ ամբիոնից մեկ ան•ամ ելույթ է ունեցել այդ մաիսին եւ լռել է: GAP-ը պատրաստվում է Հայաստանին տրամադրված վարկային միջոցների օ•տա•ործման ուսումնասիրության հարցը բարձրացնել ԱՄՆ Կոն•րեսում: GAP-ի միջազ•ային ծրա•րերի տնօրեն դոկտոր Բիատրիս Էդվարդսը անցյալ տարվա նոյեմբեր ամսին ուսումնասիրության հետքերով եկել է Հայաստանª վարկերի օ•տա•ործման արդյունավետության հարցի առթիվ հանդիպելու Հայաստանի ղեկավարության հետ, մասնավորապես վարչապետ Ս. Սար•սյանի եւ վերոնշյալ հանձնաժողովի նախա•ահ Վահան Հովհաննիսյանի հետ, սակայն, ըստ Թասկերի, Ս.Սար•սյանն անպատասխան է թողել հանդիպման դիմումը, իսկ Վահան Հովհաննիսյանն ասել է, որ ժամանակ չունի: Հիշեցնենք, որ Ս.Սար•սյանը մինչ այդ հրապարակավ առաջարկել էր դիմել իրեն:

Մեզ հետ զրույցի վերջում Բրյուս Թասկերը ասաց, որ չնայած նմանօրինակ ճնշումներին շարունակելու է պայքարը Հայաստանին տրամադրված վարկերի փոշիացման •ործը բացահայտելու ուղղությամբ, քանի որ դրանից տուժել է հայ ժողովուրդը, Հայաստանը, որտեղ նա ապրում է արդեն 13 տարի:

Մարինե Խառատյան